Een negatief of onrealistisch geflatteerd zelfbeeld kan een causale rol spelen bij het ontstaan van psychische problemen. Het kan de self efficacy ondermijnen waardoor onvoldoende wordt geïnvesteerd in het onder de knie krijgen van vaardigheden. Het maakt ook kwetsbaar voor normatieve verwachtingen die intuïtief haalbaar lijken maar worden ondermijnd door een gebrek aan zelfvertrouwen. Wanneer de teleurstelling van sleutelfiguren geïnternaliseerd wordt, leidt dit tot een zichzelf versterkend proces. Ook een vermijdende coping stijl kan de negatieve spiraal versterken. Vanuit een verklarende analyse met behulp van het zeven factorenmodel kunnen opties worden verkregen om hier positieve verandering in aan te brengen.